โคลงโลกนิติ

ถึงจนทนสู้กัด                    กินเกลือ     

อย่าเที่ยวแลเนื้อเถือ           พวกพ้อง 

อดอยากเยี่ยงอย่างเสือ       สงวนศักดิ์ 

โซก็เสาะใส่ท้อง                 จับเนื้อกินเอง

ความหมาย   

ถึงยากจนก็ควรทนแม้จะต้องกัดก้อนเกลือกินก็ยอมไม่ควรรบกวนเบียดเบียนพวกพ้องควรเอาอย่างเสือที่รักษาศักดิ์ศรีตนแม้จะหิวโซปานใดก็จับเนื้อกินด้วยตนเอง
      

คำศัพท์

1. สงวน = ถนอมไว้,รักษาไว้,หวงแหนไว้
2. ศักดิ์ = อำนาจ,ความสามารถ,กำลัง

โคลงโลกนิติ

ก้านบัวบอกความลึกตื้น                 ชลธาร

มรรยาทส่อสันดาน                        ชาติเชื้อ

โฉดฉลาดเพราะคำขาน                 ควรทราบ

หย่อมญ่าเหี่ยวแห้งเรื้อ                   บอกร้ายแสลงดิน

ความหมาย   

ความยาวของก้านบัวบอกความลึกตื้นของแหล่งน้ำที่มันอยู่ได้มารยาทบอกให้ทราบถึงความเป็นไปของชาติตระกูลคำพูดของคนสามารถแสดงให้เห็นว่าบุคคลนั้นฉลาดชั่วหรือเลวเหมือนกับหญ้าที่เหี่ยวแห้งบอกความไม่สมบูรณ์ของดิน

คำศัพท์   

1.  ชลธาร แปลว่า แม่น้ำ    
2. โฉด แปลว่า โง่เขลา 
3.  ขาน แปลว่า กล่าว เรียก พูด ตอบ    
4. ทราบ แปลว่า รู้

โคลงโลกนิติ

เห็นท่านมีอย่าเคลิ้ม         ใจตาม
เรายากหากใจงาม           อย่าคร้าน

อุตส่าห์พยายาม              การกิจ

เอาเยี่ยงอย่างเพื่อนบ้าน   อย่าท้อทำกิน

ถอดคำประพันธ์
เห็นเขาได้ดีเราอย่าท้อ   ถึงเราจน  เราต้องสู้อุตสาห์พยายามทำงานเอาตัวอย่างจากเพื่อนบ้านที่ดี


คำศัพท์

•   เคลิ้ม   แปลว่า  เผลอตัว,หลงไป,จวนหลับ
•   การกิจ แปลว่า   ผู้ทำงาน

โคลงโลกนิติ

นกน้อยขนน้อยแต่    พอตัว      

รังแต่งจุเมียผัว       อยู่ได้      

มักใหญ่ย่อมคนหวัว   ไพเพิด      

ทำแต่พอตัวไซร้   อย่าให้คนหยัน

ถอดคำประพันธ์
ถ้าเราเป็นนกตัวน้อยก็มีขนน้อยพอดีตัว  

รังก็สร้างให้ได้อยู่กันแค่พ่อนกแม่นก     

ถ้าทำอะไรแบบใหญ่เกินตัวก็จะไม่มีใครยกย่อง
ทำอะไรก็ทำแต่ที่พอดีตัวก็พอแล้ว อย่าทำให้ใครเขามาสมเพชได้ในภายหลัง 

คำศัพท์

• ไซร้   แปลว่า   อย่างนั้น,ทีเดียว
• หยัน  แปลว่า   เยาะ,เย้ย
• จุ      แปลว่า   มีขนาดหรือจำนวนบรรจุ